Każdego roku na naszej planecie pojawiają się arcydzieła architektury, które zachwycają złożonością, oryginalnością i pięknem. Błyszczące najnowocześniejszymi materiałami konstrukcje budowlane montowane przy pomocy nowoczesnych technologii budzą podziw. Jednak wśród majestatycznych zabytków tworzonych zwykłymi ludzkimi rękami są takie, które stały się wieczną wartością, wspomnieniem historii planety, na przykład Koloseum w Rzymie.

Historia budowy

Przez 8 lat, dniem i nocą, piekielna praca niewolników realizowała projekt architekta Kwincjusza Ateriusza stworzenia majestatycznego amfiteatru starożytności. Głównym celem stworzenia cudu architektonicznego było pragnienie utrwalenia potęgi dynastii Flawiuszów, wielkości Rzymu. W oparciu o przepowiednie wróżbitów, w fundamencie budynku, który powinien trwać co najmniej 77 wieków, pochowano 77 żywych niewolników.

Początek budowy wiąże się z imieniem cesarza Wespazjana w 72 roku ery nowożytnej. Poświęcenia amfiteatru, wzniesionego w miejscu słynnego jeziora Złotego Domu Nerona, dokonał po 8 latach cesarz Tytus. Był to triumf zwycięstwa w stłumieniu buntu Żydów, którzy znaleźli się na listach 100 tysięcy jeńców biorących udział w budowie. To oni wznieśli budowlę, która w I wieku została wpisana przez poetę Martiala na listę siedmiu słynnych cudów świata.

Starożytne Koloseum może opowiedzieć o różnych momentach swojej długiej historii, na przykład o pożarze z 217 roku. O święcie obchodzonym na cześć tysiąclecia Rzymu, okrutnych walkach gladiatorów, trzęsieniu ziemi w 1349 roku, niszczących ranach najazdu barbarzyńców i licznych renowacjach amfiteatru. Wszelkie chwile życia budynku publicznego odzwierciedlały historyczne wydarzenia Rzymu. Nic dziwnego, że pielgrzymi z VII wieku mówili, że „Podczas gdy stoi Koloseum, Rzym stanie. Kiedy upada Rzym, upada świat”.

Cel budowy

Chwalebny i żałobny pomnik okrutnego imperium Rzymu, został wzniesiony jako teatr, który dawał „chleb i cyrki”, główny polityczny sposób utrzymywania władzy przez potężnych władców kraju. Historyczny, kultowy symbol Rzymu, wytwór najwyższej myśli inżynierskiej, przeznaczony był na wielkie święta, spektakle i misteria. W kraju w wielu miejscach prowadzono budowę starożytnych teatrów. Wydarzenia te niezawodnie odwróciły uwagę mieszkańców miasta od niezadowolenia z polityki cesarzy.

Widowiska w Koloseum można było zwiedzać bezpłatnie, otrzymując przy wejściu mąkę do wypieku chleba. Ogromne inwestycje finansowe we wszystkie wydarzenia odbywające się w Koloseum podkreślały bogactwo i władzę obecnego władcy. Ponadto odbywały się na miejscu ziem przekazanych ludowi po śmierci znienawidzonego Nerona. Na cześć otwarcia Koloseum zorganizowano uroczystość, która trwała 97 dni. Podczas imprezy zginęło około dwóch tysięcy dzielnych gladiatorów, trzy tysiące różnych zwierząt.

Głębokie studnie znajdujące się w lochach Koloseum przyjmowały ciała zmarłych. Istnieje legenda, według której w tym momencie stało się znane imię potwora, który żył w lochach Koloseum, spragniony krwi i bólu. To samo uczucie niezwykłego okrucieństwa, nieludzkiego traktowania istot żywych sprawiło publiczności amfiteatru niezwykłą przyjemność.

Ogromne rozmiary amfiteatru nie były pierwszymi w historii starożytnego Rzymu. Niestety nie zachował się najbardziej okazały budynek, zwany Wielkim Cyrkiem. Wiadomo, że ośrodkiem był hipodrom, na którym odbywały się wyścigi rydwanów w obecności około 300 tysięcy widzów.

pochodzenie nazwy

Istnieje kilka wersji pochodzenia nazwy Koloseum. Początkowo zabytek architektoniczny nazywano Amfiteatrem Flawiuszów, potwierdzając główny cel jego budowy. Później został nazwany amfiteatrem Cezara, Arena. Znacznie później majestatyczny rozmiar budynku nadał mu nazwę Colosseum, co oznacza „kolosalne” (koloseum). Według innej wersji wiąże się to z posągiem Nerona, który stał w pobliżu. Został wykonany z brązu pokrytego złotem. Wysokość posągu była równa 12-piętrowej nowoczesnej budowli. Jej miejsce pobytu jest obecnie nieznane.

Istnieje hipoteza oparta na znaczeniu słowa Collis Iseum lub nazwie wzgórza, na którym stół jest świątynią bogini Izydy. A innym znaczeniem tego słowa jest pytanie „Czy go czcisz?”. Zapytano o to w rytuałach czarnej magii satanistów, przechodzących tu nocami późnego renesansu. Jakakolwiek wersja istnienia nazwy tego niesamowitego miejsca zostanie przyjęta, Koloseum nosi ją od około 2 tysięcy lat.

Dlaczego zniszczone?

Wraz z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego rozpoczął się okres zniszczenia słynnego amfiteatru. Inwazja barbarzyńców w 410 roku n.e. spowodowała ogromne zniszczenia budowli, sprowokowała ogromny kryzys finansowy imperium. Drastycznie obniżono koszty utrzymania amfiteatru. Rodzące się chrześcijaństwo zabroniło zabijania ludzi i zwierząt, ostatni krwawy spektakl odbył się w 523 roku. Zniknęła potrzeba programów rozrywkowych. Zmienił się cel Koloseum.

Ciągłe niszczenie amfiteatru doprowadziło do zniknięcia dużej części zabudowy. Według ekspertów dwie trzecie budowli zginęło dopiero w epoce kamienia. Na zawsze zapomniane jest przejście do podziemnego morza, gdzie straszliwy potwór Nerona żył w ciemności i mroku, pozostając w mitach i legendach. W średniowieczu Koloseum służyło jako zamek, forteca. Reguły życia renesansu, trzęsienie ziemi, które zniszczyło południową część amfiteatru, pozwoliło miejscowym mieszkańcom bezkarnie zabierać klocki, cegły, marmur na cele osobiste.

Z budulca wydobytego z murów Koloseum zbudowano Pałac Kancelaryjny, Pałac Wenecki, Pałac Farnese, katedry św. Piotra i Jana Chrzciciela na Wzgórzu Luterańskim. Wśród ruin Koloseum, przypominających cieniem swojej przeszłości, schronienie znaleźli bezdomni, na pamiątkę przelanej krwi rozgrywały się kościelne wydarzenia. Koniec zniszczenia Koloseum wiąże się z imieniem papieża Benedykta XIV w XVIII wieku.

Do tej pory w każdy Wielki Piątek procesja odbywa się przez wierzących chrześcijan. Ocalała część budynku zaczęła być sukcesywnie odnawiana. W XVIII wieku Koloseum zostało sklasyfikowane jako zabytek historii i architektury. Został otwarty dla turystów 19 lipca 2000 roku, aw 2007 roku wszedł na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Architektura

Do tej pory rozwiązania inżynieryjne stosowane przy budowie Koloseum wykorzystywane są przy budowie nowoczesnych stadionów i aren. Jest mało prawdopodobne, aby zniknęła niespodzianka w metodach tworzenia spływu wody z amfiteatru, niezwykłej wytrzymałości łukowej konstrukcji, która pozwala pomieścić tysiące widzów, zapewniając im bezpieczeństwo, także przed pożarami.

Amfiteatr w każdym miejscu miał optymalny kąt siedzenia, łatwy sposób na znalezienie konkretnego miejsca, swobodne wejście, wyjście. Masywna konstrukcja, dzięki pomysłom architektów starożytnego Rzymu, którzy zastosowali strukturę plastra miodu, nabrała niezwykłej lekkości, piękna kamiennej koronki.

Fasada

Oglądając zachowane mury Koloseum nie sposób dostrzec elementów klasycznych modeli świątyń greckich w postaci prostokątnych rzędów kolumn ozdobionych naczółkami. Przede wszystkim wygląd Koloseum przypomina plaster miodu złożony z licznych łuków połączonych zgodnie z prawami elipsy o wymiarach 83×48 m. Forma ta zabraniała gladiatorom walki w narożnikach, których niektórzy widzowie nie mogli zobaczyć. Ta technika jest nadal stosowana w projektowaniu obiektów sportowych.

Wszystkie 80 wejść ozdobiono posągami znanych osobistości kraju, bogów. Wejścia wykonane z trawertynu, marmuru, czerwonej cegły, tufu. Cztery z nich były użytkowane przez osoby z najwyższej szlachty. Prowadziły do dolnego rzędu amfiteatru. Aby pomieścić widzów, wykorzystano cztery poziomy. Dolne urządzenia składały się z arkad (po 80 łuków). Do okapu czwartej kondygnacji przymocowano pomarańczową, płócienną markizę, chroniącą publiczność przed jasnym słońcem i deszczem. Za panowania Domicjana do amfiteatru dobudowano kolejny poziom z miejscami stojącymi dla ubogich, niewolników i kobiet.

Na przedstawienia zakazano wstępu aktorom, byłym gladiatorom, grabarzom. Równomierne rozmieszczenie wejść wzdłuż obwodu amfiteatru pozwoliło na zapełnienie areny w 15 minut, a opróżnienie w razie potrzeby w zaledwie 5 minut. To konstruktywne rozwiązanie nazwano „vomitoria” („vomere”, co oznacza „plucie”). Jest nadal w użyciu. System schodków i korytarzy pozwalał widzom szybko wspinać się na swoje miejsca, nie przeszkadzając sobie nawzajem.

Do tej pory na ścianach Koloseum można zobaczyć wypisane w starożytności cyfry zemsty. Po zewnętrznej stronie Koloseum znajdowały się wejścia do piwnic, gdzie gladiatorzy czekali na wejście na arenę. Zwierzęta trzymano w ogromnych klatkach, wyposażano pomieszczenia dla rannych i zmarłych. Wszystkie pomieszczenia połączone były systemem 38 wind pracujących na linach i łańcuchach.

Wymiary

Najsłynniejszy amfiteatr starożytności ma długość zewnętrznej elipsy 524 m. Jego oś główna wynosi 188 m, długość mniejszej 156 m. Arena wykonana jest w formie mniejszej elipsy. Jego długość wynosi 85,5 m, szerokość 53,5 m. Koloseum stoi na fundamencie o szerokości 13 m. Wysokość budynku sięga 50 m. Do budowy wykorzystano 80 ścian skierowanych wzdłuż promienia. Duża ilość filarów (około 240 sztuk), łagodzących nacisk sklepień nośnych. Całość otaczała szeroka na 17,5 m ścieżka pokryta trawertynem.

Wewnętrzna organizacja

Wewnątrz amfiteatru znajdowała się arena, miejsca dla widzów na różnych poziomach. Im bardziej znacząca pozycja osoby, tym niższe miejsce mu przyznano. System podporządkowania społecznego był ściśle egzekwowany. Na kamiennych stopniach poniżej leżały poduszki, można było przywieźć własne krzesło. Arena z desek oddzielona była od publiczności metalową kratą. Pod nim znajdowały się przejścia służbowe dla poruszających się ludzi, dekoracje.

Na potrzeby słynnych bitew morskich można było napełnić arenę wodą. Nachylenie podłogi areny było regulowane. Został starannie pokryty warstwą piasku, aby skutecznie wchłaniał krew. Wokół areny ustawiono kadzidełka, aby zneutralizować zapach krwi.

Łączną liczbę miejsc (50 000) podzielono na kondygnacje odpowiadające kondygnacji fasady. Dolny rząd (podium) należał do cesarza, jego rodziny i senatorów. W pierwszej kondygnacji było 20 rzędów, w drugiej 16 dla przedstawicieli klasy średniej. Między drugim a trzecim poziomem znajdował się mur. Siedzenia trzeciego poziomu miały większe nachylenie. Zasiadali na nich przedstawiciele klas niższych. Wnętrze Koloseum wykonane jest z cegły, tufu, marmuru, wielkiego kamienia, bloków, kawałków, drewna.

Podczas przedstawień kupcy mogli oferować publiczności swoje towary. Były to pamiątki w postaci stroju gladiatora, figurki słynnych wojowników, pyszne jedzenie. Przy wejściu do Koloseum prezentowano zaproszenie (tesser), czyli marmurową tabliczkę lub kostkę wskazującą miejsce. Widzowie byli zobowiązani do przestrzegania dress code'u. W takim przypadku mężczyźni muszą być w todze.

Cel amfiteatru

W Koloseum kipiało życie, uważano je za popularne miejsce spotkań przedstawicieli różnych klas. Zacięte walki, mordy były naturalną potrzebą ówczesnej ludności. Czasami współczesnym turystom wydaje się, że rzeki krwi i bólu zalały starożytną krainę. A straszny potwór czeka na swój rozkwit, chowając się w głębokich trzewiach. Co tak bardzo podziwiali Rzymianie? Były to venationes (polowanie na zwierzęta), munera (walka gladiatorów), naumachia (bitwy morskie).

Walki gladiatorów

Nieco ponad cztery stulecia na arenie dokładnie w południe rozpoczęło się zaplanowane wcześniej widowisko. Walki gladiatorów odbywały się na rozkaz wpływowych ludzi na cześć uroczystości, utrwalając pamięć o słynnych przodkach. Rozpoczęcie igrzysk zaplanowano na ranek, ale gladiatorzy jako pierwsi weszli na arenę wraz z muzykami, aktorami, mimami, księżmi. Bitwę otwierającą poprowadziło pregenarium, które walczyło drewnianym mieczem, tworząc emocjonującą atmosferę dla publiczności.

W zależności od rodzaju broni, ubrania, zawodowych gladiatorów nazywano retiariusem, murmillonem, samnitem, thracią, dimacherem, skisserem itp. W szkołach specjalnych zwanych ludus wykształciły się kwalifikacje zawodowe, zasady prowadzenia wojny. Dopiero na samym początku organizacji spektakli rolę gladiatorów pełnili więźniowie, przestępcy, którzy walczyli najlepiej jak potrafili. Następnie wychowywali się spośród niewolników, zwykłych mieszkańców, którzy bitwę na arenie uważali za prestiżową, wysoko płatną służbę. Pod koniec okresu panowania rzymskiego prawie połowę ogólnej liczby gladiatorów stanowili wolni obywatele.

Szkolenie prawdziwego gladiatora było uważane za długie, trudne zadanie i odbywało się pod przysięgą „wytrzymać karę batem, piętnem, przyjąć śmierć od miecza”. Osłabiający gladiator miał prawo prosić o litość. Uniósł palce wskazujące i serdeczne. Dopiero cesarz swoim gestem (kciukiem w górę lub w dół) decydował o losie wojownika. Rozkosz, opinia tłumu znalazła odzwierciedlenie w losie gladiatora. Otrzymał specjalny wieniec, niewolnikowi wolność i drewniany miecz (rudiy) z wygrawerowanym imieniem wojownika.

Starannie przemyślane zostały zasady prowadzenia wojny. Uczono ich w szkołach, nie wolno było łamać zasad. Bojownicy rozpoczęli swoje pierwsze bitwy w wieku około 17 lat. Średnia długość życia przed śmiercią nie przekraczała 5 lat. Nieliczni stoczyli ponad 50 bitew. Aż 75% gladiatorów zginęło podczas pierwszych 10 walk. Życie niewolników nie było cenione, ich ciała po śmierci wyrzucano na pożarcie bezdomnym psom.

Inaczej potoczyły się losy biorących udział w walkach gladiatorów. Ciała zostały wrzucone do głębokich kopalni prowadzących do podziemnego morza, w którym żył potwór. Był to rodzaj usprawiedliwienia dla wszechpotężnych ludzi imperium (śmierć, aby kontynuować życie). Słynne powstanie niewolników kierowane przez Spartakusa potwierdza trudne warunki życia w szkołach. Ostatnia walka gladiatorów miała miejsce w 404. Pojawienie się chrześcijaństwa zakończyło tradycję zabijania ludzi.

Polowanie na zwierzęta

Często jako preludium do występów gladiatorów w Koloseum organizowano polowania na różne dzikie zwierzęta. Tygrysy, słonie, lwy, pytony, krokodyle, byki, niedźwiedzie były z góry łapane na całym obszarze imperium i dostarczane na miejsce. Zastosowano dwa warianty zmagań: osobę ze zwierzęciem oraz pary zwierząt. Jednocześnie można było zobaczyć nie tylko naturalne zestawienie walczących stron, na przykład lwa z tygrysem, byka z niedźwiedziem, ale także ataki, które w naturalnych warunkach były nierówne lub niemożliwe.

Czasami nieszczęsne zwierzę przykuwano łańcuchem do podłogi areny, pozbawiając go możliwości manewrowania w celu ochrony. Mówi się, że podczas samego otwarcia Koloseum zginęło około 9000 zwierząt. Istnieją dowody historyczne, że za panowania Sulli na arenie walczyło 100 lwów, za Juliusza Cezara ich liczebność wzrosła do 400 jednostek. Na cześć zwycięstwa Trojana zginęło 11 tysięcy różnych zwierząt.

Bitwy morskie

Drogie bitwy morskie zwane Naumachia pojawiły się w III wieku p.n.e. Przeprowadzono je tylko w wyjątkowych przypadkach, a fakty potwierdzające istnieją około pięciu bitew. Za pierwszą bitwę morską, która rozegrała się w Koloseum, uważa się bitwę poświęconą triumfowi Cezara w zwycięskiej wojnie 46 roku p.n.e. mi. Na wypełnionej wodą arenie pływały prawdziwe okręty wojenne (biremy, quadriremy). Na ich pokładach toczyły się prawdziwe bitwy. Do tej pory nie poznano wszystkich tajników zaopatrzenia w wodę areny.

Często podczas naumachii odtwarzano prawdziwe bitwy historyczne. Na przykład bitwa pod Salaminą, klęska flotylli ateńskiej. Po wybudowaniu podziemnych tuneli pod areną (za panowania Domicjana) bitwy morskie nie są prowadzone. Dla takiej rozrywki postanowiono zbudować place zabaw na naturalnych akwenach.

Koloseum dzisiaj

Starożytny punkt orientacyjny, z którego dumny jest cały świat we Włoszech, jest bardzo popularny wśród turystów. Historia trudnego etapu w życiu planety nie zniknęła. Na wycieczki, wędrówki zachowano wszystkie pozostałe wraki, ustawiając je na pierwotnym miejscu. Wykopaliska archeologiczne otworzyły dostęp do lochów Koloseum, gdzie gladiatorzy czekali na walkę. Na majestatycznych murach odrestaurowano trzecią kondygnację Koloseum, drewniany chodnik prowadzący do rzędów audiencji.

Arena, ściany impregnowane nowoczesnym środkiem hydrofobowym, chroniącym przed wilgocią. Nawet pozostałe ruiny Koloseum robią niezapomniane wrażenie. Czasami obok nich odbywają się nabożeństwa Papieża Rzymu, koncerty znanych śpiewaków i muzyków. Wokół murów przechadzają się aktorzy w postaci gladiatorów, legionistów rzymskich, zapraszając na pamiątkę na ciekawe strzelanie.

Godziny otwarcia i ceny biletów

Aby dostać się na teren areny przez starożytne wejście, należy wcześniej kupić bilet wstępu, wziąć udział w zorganizowanej wycieczce. Jeden bilet wstępu kosztuje 12 €. Koloseum otwiera się o 8:30 i jest otwarte do 18:30. Czas zamknięcia wyznacza początek zachodu słońca.

Gdzie się znajduje i jak się tam dostać

Słynny punkt orientacyjny znajduje się w centralnej części Rzymu. Otoczony trzema wzgórzami (Celievsky, Palatyn, Esquiline). Obecnie w miejscu pałacu Nerona znajduje się odcinek ulicy Forów Cesarskich, przechodzący obok Wzgórza Kapitolińskiego, Forum Romanum. Na jego końcu znajduje się Koloseum. Do tego miejsca można dojechać autobusami linii 850, 810, 186, 85, 75, 60. Tramwajem nr 3, taksówką. Niedaleko atrakcji znajduje się przystanek niebieskiej linii metra „Colloseo”.